Türk Hukuk Sisteminde Boşanma: Anlaşmalı ve Çekişmeli Boşanma Süreci (2025 Rehberi)

Boşanma, Türk hukuk sisteminde 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK) hükümleri çerçevesinde Aile Mahkemelerinde açılan bir dava ile gerçekleşir.

Evlilik birliğinin sona ermesi, eşlerin iradesine ve boşanma nedenine bağlı olarak iki temel şekilde gerçekleşir: Anlaşmalı Boşanma ve Çekişmeli Boşanma.

1. Boşanma Türleri ve Şartları

Boşanma davası, eşlerin ortak hayatı sürdürmelerinin imkânsız hale geldiği durumlarda açılır. Dava, TMK’da düzenlenen özel veya genel boşanma sebeplerinden birine dayanmalıdır.

🟢 Anlaşmalı Boşanma (TMK m. 166/3)

Anlaşmalı boşanma, eşlerin boşanmanın tüm hukuki ve mali sonuçları üzerinde uzlaşmasıyla gerçekleşen en hızlı ve en az yıpratıcı yöntemdir.

Anlaşmalı boşanmanın şartları:

1. Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması gerekir.

2. Eşlerin birlikte başvurması veya bir eşin açtığı davayı diğerinin kabul etmesi gerekir.

3. Hakim, tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmelidir.

4. Tarafların, nafaka, tazminat, velayet ve mal paylaşımı konularında hazırladığı boşanma protokolü, hakimin onayına sunulmalıdır.

   
   

   Hakim, çocukların ve tarafların menfaatini korumak amacıyla anlaşma üzerinde değişiklik yapabilir.

🔴 Çekişmeli Boşanma

Eşlerin boşanma iradesi veya boşanmanın sonuçları üzerinde anlaşamaması durumunda çekişmeli boşanma davası açılır. Bu tür davalarda kusur ispatı önemlidir.

Özel Boşanma Sebepleri

Aşağıdaki özel sebeplerin varlığı kanıtlandığında, evlilik birliğinin sarsılıp sarsılmadığı ayrıca değerlendirilmeden boşanmaya karar verilebilir:

• Zina (TMK m. 161): Eşlerden birinin zina etmesi. Dava hakkı, olayın öğrenilmesinden itibaren 6 ay, her hâlde eylemin üzerinden 5 yıl geçmekle düşer.

• Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış (TMK m. 162): Eşin diğerine hayatına kast etmesi, kötü davranması veya ağır onur kırıcı davranışta bulunması.

• Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme (TMK m. 163): Eşin küçük düşürücü bir suç işlemesi veya haysiyetsiz bir yaşam sürmesi.

• Terk (TMK m. 164): Eşin ortak konutu terk etmesi ve bu durumun en az 6 ay sürmesi.

• Akıl Hastalığı (TMK m. 165): Akıl hastalığının ortak hayatı çekilmez hale getirmesi ve geçici olmaması.

Genel Boşanma Sebebi

• Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması (TMK m. 166/1): Eşler arasındaki geçimsizlik, şiddet, ilgisizlik veya güven kaybı gibi nedenlerle ortak hayatın sürdürülmesinin beklenemeyecek hale gelmesi.

  
  

  Bu madde, uygulamada en çok karşılaşılan boşanma nedenidir.

2. Boşanmanın Mali ve Çocuklara İlişkin Sonuçları

Boşanma kararı sadece evliliği sona erdirmez; aynı zamanda nafaka, tazminat, velayet ve mal paylaşımı gibi sonuçlar doğurur.

💰 Tazminat ve Nafaka

Boşanma sürecinde tarafların mali durumları ve kusur oranları dikkate alınarak tazminat ve nafaka kararı verilir (TMK m. 174–175).

1. Maddi ve Manevi Tazminat (TMK m. 174)

• Maddi Tazminat: Boşanma nedeniyle menfaatleri zarar gören taraf, kusurlu eşten uygun tazminat talep edebilir.

• Manevi Tazminat: Kişilik hakları saldırıya uğrayan taraf, diğer eşten manevi tazminat isteyebilir.

2. Yoksulluk Nafakası (TMK m. 175)

Boşanma sonucunda yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak şartıyla, diğer taraftan geçimi için süresiz nafaka isteyebilir.

3. İştirak Nafakası

Velayeti almayan eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılması amacıyla ödemesi gereken nafakadır.

👶 Velayet ve Kişisel İlişki (TMK m. 182)

Hakim, boşanma kararı verirken çocuğun üstün yararını gözeterek velayeti eşlerden birine verir.

Velayet kendisine verilmeyen eş ile çocuk arasındaki kişisel ilişki (görüş günleri, tatiller vb.) düzenlenir.

Kişisel ilişki hükümlerine uyulmaması durumunda, hakim velayetin değiştirilmesine karar verebilir.

🏠 Mal Rejiminin Tasfiyesi (TMK m. 225)

Boşanma davası açıldığında, eşler arasındaki mal rejimi dava tarihinden itibaren sona erer.

Taraflar, edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında katkı paylarını veya malların tasfiyesini talep edebilir.

Bu talepler, boşanma davası içinde veya ayrı bir dava olarak ileri sürülebilir.

3. Boşanma Davasında Yetki, Usul ve Geçici Önlemler

⚖️ Yetkili Mahkeme (TMK m. 168)

Boşanma davasında yetkili mahkeme:

• Eşlerden birinin yerleşim yeri, veya

• Davadan önce son altı aydır birlikte yaşadıkları yer mahkemesidir.

⏳ Geçici Önlemler (TMK m. 169)

Hakim, dava devam ederken tarafların ve çocukların barınma, geçim, mal yönetimi ve bakımına ilişkin geçici tedbirleri (örneğin tedbir nafakası, koruma kararı) kendiliğinden alabilir.

🔍 Sonuç: Boşanma Süreci Nasıl İşler?

Türk Medeni Kanunu’na göre boşanma, eşlerin anlaşmasına veya kusuruna göre iki farklı şekilde gerçekleşir:

• Anlaşmalı boşanma, bir yıllık evlilik ve tarafların uzlaşmasıyla hızlıca sonuçlanır.

• Çekişmeli boşanma, kusur ispatına dayalı uzun bir süreçtir.

Her iki durumda da mahkeme; nafaka, tazminat, velayet ve mal rejimi tasfiyesi konularında karar verir ve evlilik birliğini hukuken sona erdirir.

📞 Uzman Desteği Alın

Boşanma süreci, hem hukuki hem duygusal açıdan karmaşık olabilir.

Profesyonel destek almak, hak kaybı yaşamamak açısından önemlidir.

Anlaşmalı veya çekişmeli boşanma davalarında hukuki danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.